Stres i jego wpływ na nasze życie
Stres, wg Selyego (1977, s. 25), od którego pochodzi dana nazwa, to „nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania”. Reakcja ta może przyjmować dla nas postać pomocną – w postaci eustresu (mobilizujący, motywujący, dodający energii do działania) bądź niekorzystną dla naszego funkcjonowania i organizmu – dystres (demobilizujący, dezorganizujący itd.).
Poniżej zajmiemy się omówieniem drugiego z nich – dystresu.
Jak rozpoznać objawy stresu?
Objawy działającego na nas chronicznego stresu mogą być zauważalne w różnych płaszczyznach naszego funkcjonowania: poznawczej, emocjonalnej, fizjologicznej (AUN, ukł. hormonalny, ukł., mięśniowy) i zachowaniu.
Do poznawczych wskaźników reakcji stresowej należą m. in.: trudności z koncentracją, szybkie rozpraszanie uwagi, spadek kreatywności w podejmowanych działaniach; pogorszenie pamięci – trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem, spadek szybkości naszego reagowania na różne bodźce, chaotyczność w działaniu (zdezorganizowane), zawężone pole uwagi (umykanie – niezauważanie różnych bodźców – zawężone spostrzeganie), większa ilość i częstotliwość popełnianych błędów, nasze myślenie staje się mniej obiektywne i krytyczne.
Do emocjonalnych objawów, działającego na nas stresu, należą m. in.: rosnąca drażliwość, niezadowolenie, niepokój, wahania nastroju,wzrasta gotowość do agresywnego reagowania (np. wybuchy, opryskliwość), nerwowe reagowanie nawet na „drobiazgi”, spadek poczucia własnej wartości, samooceny, poczucie utraty kontroli a nawet apatia, nastrój depresyjny (rozwój depresji), poczucie bycia chorym.
Wywoływane, przez działające stresory objawy fizjologiczne – związane są głównie z następującego wzbudzenia części współczulnej AUN (np. częste uczucie suchości w ustach, przyspieszona akcja serca, nudności, wymioty, wzmożone pocenie się, poczucie ucisku w klatce piersiowej itd.) oraz aktywizacji układu hormonalnego (uwolnienie hormonu stresu – ACTH, a następnie uogólniając wydzielanie innych hormonów – m. n. kortyzolu – regulującego poziom cukru i zawartości substancji mineralnych we krwi – w efekcie np. podwyższony cukier, jego skoki, inne podwyższone sub. we krwi). Z pracą tego układu powiązany jest też układ immunologiczny – spada reakcja obronna organizmu (częściej łapiemy różnego rodzaju infekcje). Występują też objawy z układu pokarmowego (wymioty, biegunki itd.), pojawia się spadek funkcji seksualnych. W układzie mięśniowym dostrzegamy też – chroniczne napięcie mięśni szkieletowych, z którym powiązane są bóle mięśni; ponadto mogą wystąpić takie objawy jak: drżenie, tiki, napięciowe bóle głowy, bóle pleców, jąkanie się i wiele innych.
Wpływ stresu na nasze zachowanie dostrzegalny jest w m. in.: próbach kontrolowania sytuacji, wzmożonym wysiłku, próbach zmiany stresującej sytuacji, unikaniu stresowych sytuacji; próbie zaakceptowania sytuacji, bierności wobec sytuacji, wypieraniu występowania stresora.
Jakie zagrożenia niesie ze sobą życie w ciągłym stresie?
W wyniku długotrwałego działania stresu na nasz organizm, częste występowanie opisanych powyżej różnych dolegliwości może doprowadzić do pojawienia się różnych chorób psychosomatycznych, np. serca i układu krążenia, przewodu pokarmowego (żołądka, jelit), nadciśnienia, zaburzeń snu, przewlekłego zmęczenia, zaburzeń gospodarki hormonalnej, funkcji seksualnych, miesiączkowania; znacznego zwiększenia ryzyka wystąpienia zawału serca, udarów; mogą wystąpić napadowe zawroty głowy, migreny, trudności oddechowe, pojawienie się zmian skórnych. Niekiedy rozwijają się dolegliwości natury psychicznej – zaburzenia depresyjne (nawet z próbami samobójczymi), lękowe. Zazwyczaj częściej sięgamy po różnego rodzaju używki i substancje psychoaktywne (np. kawę, napoje energetyz., alkohol, narkotyki itd.), nadużywamy leków przeciwbólowych, uspokajających, poprawiających nastrój – co w najgorszym wypadku może spowodować rozwinięcie się u nas uzależnienia.
Całość zaś nie pozostaje bez echa na nasze kontakty rodzinne, inne interpersonalne, sytuację zawodową, finansową itd..
Beata Krakowska
Bibliografia:
Selye H. (1977) Stres okiełznany Warszawa: Państwowy instytut wydawniczy.
Litzke S. M., Schuh H. (2007) Stres, mobbing i wypalenie zawodowe Gdańsk: GWP