Stres, wg Selyego (1977, s. 25), od którego pochodzi dana nazwa, to „nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania”. Reakcja ta może przyjmować dla nas postać pomocną – w postaci eustresu (mobilizujący, motywujący, dodający energii do działania) bądź niekorzystną dla naszego funkcjonowania i organizmu – dystres (demobilizujący, dezorganizujący itd.).
Poniżej zajmiemy się omówieniem drugiego z nich – dystresu.
Jak rozpoznać objawy stresu?
Objawy działającego na nas chronicznego stresu mogą być zauważalne w różnych płaszczyznach naszego funkcjonowania: poznawczej, emocjonalnej, fizjologicznej (AUN, ukł. hormonalny, ukł., mięśniowy) i zachowaniu.
Do poznawczych wskaźników reakcji stresowej należą m. in.: trudności z koncentracją, szybkie rozpraszanie uwagi, spadek kreatywności w podejmowanych działaniach; pogorszenie pamięci – trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem, spadek szybkości naszego reagowania na różne bodźce, chaotyczność w działaniu (zdezorganizowane), zawężone pole uwagi (umykanie – niezauważanie różnych bodźców – zawężone spostrzeganie), większa ilość i częstotliwość popełnianych błędów, nasze myślenie staje się mniej obiektywne i krytyczne.
Do emocjonalnych objawów, działającego na nas stresu, należą m. in.: rosnąca drażliwość, niezadowolenie, niepokój, wahania nastroju,wzrasta gotowość do agresywnego reagowania (np. wybuchy, opryskliwość), nerwowe reagowanie nawet na „drobiazgi”, spadek poczucia własnej wartości, samooceny, poczucie utraty kontroli a nawet apatia, nastrój depresyjny (rozwój depresji), poczucie bycia chorym.
Wywoływane, przez działające stresory objawy fizjologiczne – związane są głównie z następującego wzbudzenia części współczulnej AUN (np. częste uczucie suchości w ustach, przyspieszona akcja serca, nudności, wymioty, wzmożone pocenie się, poczucie ucisku w klatce piersiowej itd.) oraz aktywizacji układu hormonalnego (uwolnienie hormonu stresu – ACTH, a następnie uogólniając wydzielanie innych hormonów – m. n. kortyzolu – regulującego poziom cukru i zawartości substancji mineralnych we krwi – w efekcie np. podwyższony cukier, jego skoki, inne podwyższone sub. we krwi). Z pracą tego układu powiązany jest też układ immunologiczny – spada reakcja obronna organizmu (częściej łapiemy różnego rodzaju infekcje). Występują też objawy z układu pokarmowego (wymioty, biegunki itd.), pojawia się spadek funkcji seksualnych. W układzie mięśniowym dostrzegamy też – chroniczne napięcie mięśni szkieletowych, z którym powiązane są bóle mięśni; ponadto mogą wystąpić takie objawy jak: drżenie, tiki, napięciowe bóle głowy, bóle pleców, jąkanie się i wiele innych.
Wpływ stresu na nasze zachowanie dostrzegalny jest w m. in.: próbach kontrolowania sytuacji, wzmożonym wysiłku, próbach zmiany stresującej sytuacji, unikaniu stresowych sytuacji; próbie zaakceptowania sytuacji, bierności wobec sytuacji, wypieraniu występowania stresora.
Jakie zagrożenia niesie ze sobą życie w ciągłym stresie?
W wyniku długotrwałego działania stresu na nasz organizm, częste występowanie opisanych powyżej różnych dolegliwości może doprowadzić do pojawienia się różnych chorób psychosomatycznych, np. serca i układu krążenia, przewodu pokarmowego (żołądka, jelit), nadciśnienia, zaburzeń snu, przewlekłego zmęczenia, zaburzeń gospodarki hormonalnej, funkcji seksualnych, miesiączkowania; znacznego zwiększenia ryzyka wystąpienia zawału serca, udarów; mogą wystąpić napadowe zawroty głowy, migreny, trudności oddechowe, pojawienie się zmian skórnych. Niekiedy rozwijają się dolegliwości natury psychicznej – zaburzenia depresyjne (nawet z próbami samobójczymi), lękowe. Zazwyczaj częściej sięgamy po różnego rodzaju używki i substancje psychoaktywne (np. kawę, napoje energetyz., alkohol, narkotyki itd.), nadużywamy leków przeciwbólowych, uspokajających, poprawiających nastrój – co w najgorszym wypadku może spowodować rozwinięcie się u nas uzależnienia.
Całość zaś nie pozostaje bez echa na nasze kontakty rodzinne, inne interpersonalne, sytuację zawodową, finansową itd..
Beata Krakowska
Bibliografia:
Selye H. (1977) Stres okiełznany Warszawa: Państwowy instytut wydawniczy.
Litzke S. M., Schuh H. (2007) Stres, mobbing i wypalenie zawodowe Gdańsk: GWP