Depresja – choroba, która może skończyć się śmiercią
W niniejszych rozważaniach, zajmiemy się obrazem depresji doświadczanej przez dzieci i młodzież. Sporą uwagę poświęcę samobójstwom, które mogą być najtragiczniejszym powikłaniem danej choroby (bez względu na wiek pacjenta).
Okres adolescencji jest okresem z natury obfitującym w napięcia i konflikty z powodu m.in. przebiegającego procesu kształtowania przez osoby w nim własnej tożsamości. To czas, kiedy młodzi ludzie nie są już dziećmi ale też jeszcze nie dorosłymi. Specjaliści pracujący z młodzieżą mówią wręcz o tym, że: „Życie nastolatka i nastolatki przypomina poruszanie się po nierozpoznanym polu minowym. (…) Straciliśmy wszystkie przywileje dzieciństwa a nie zyskaliśmy żadnych praw wynikających z bycia dorosłym” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.22). Chorowanie na depresję jest czynnikiem, który nasila występowanie tych trudnych dla otoczenia i samego „bohatera” zachowań.
„Czasem okazuje się, że w obrazie klinicznym najsilniej wyrażone są drażliwość i niechęć do kontaktu. Wtedy możemy mieć wręcz wrażenie, że ktoś podmienił nam ukochane dziecko a w domu zamieszkał obcy” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.18).
Wg osób zajmujących się zagadnieniem depresji u nastolatków, choruje na nią od 3 do 5 %.
U osób zaś znajdujących się na wcześniejszym etapie rozwoju (okres dzieciństwa), występuje ona rzadziej. Największy wzrost zachorowań następuje od ok 12 roku życia i dominuje wśród dziewcząt (proporcje 2:1).
Rozwój tej choroby następuje stopniowo, czasami więc otoczeniu może być ciężko ją dostrzec. Dodatkowo nastolatki często, mimo depresji, spotykają się z przyjaciółmi a nawet chwilowo uśmiechają aby nie dać poznać rówieśnikom doświadczanych trudności, w obawie np. o odrzucenie, niezrozumienie z ich strony.
Do głównych objawów depresji, należą (bez względu na wiek osoby chorującej):
⦁ obniżony (smutek, przygnębienie) bądź dysforyczny (złość i smutek) nastrój;
⦁ utrata zdolności odczuwania przyjemności (anhedonia) lub spadek zainteresowań;
⦁ zmniejszona energia czy zwiększona męczliwość.
Dodatkowe to m.in.:
⦁ wzmożone, nieuzasadnione poczucie winy czy wyrzutów sumienia;
⦁ zmniejszenie zaufania, szacunku do własnej osoby;
⦁ trudności z koncentracją uwagi, obniżoną zdolnością myślenia lub trudności decyzyjne;
⦁ myśli o śmierci czy samobójcze bądź zachowania samobójcze;
⦁ pobudzenie lub zahamowanie psychoruchowe;
⦁ zaburzenia snu;
⦁ zmiany apetytu i wagi.
Trwające przez większość dnia minimum przez dwa tygodnie, w ilości min. 2 głównych i 1 dodatkowego.
W obrazie depresji u dzieci częściej będziemy mieli trudności ze snem, wahania wagi, wzrost lub spadek apetytu, doświadczanych objawów somatycznych – głównie bólów głowy i brzucha. U młodszych nastolatek – odczucie nieokreślonego lęku i nerwowości.
Ogólnie zaś u nastolatków zauważymy częściej drażliwość, dysforyczny nastrój a nie ewidentny smutek, przygnębienie. Jako pierwsze objawy depresji zauważalne są często trudności z koncentracją uwagi, myśleniem, pamięcią, których wyrazem są pogorszone oceny.
Prawie 3/4 dzieci i młodzieży – w wieku 7-15 r.ż. – z zaburzeniami depresyjnymi cierpi na zaburzenia snu,
z czego 54 % cierpi na bezsenność, 9 % na wzmożoną senność a 10 % na oba rodzaje trudności ze snem.
Przyczyn rozwoju depresji może być wiele. Bardzo często trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie co wywołało ją u konkretnej osoby. Ponad to zazwyczaj kilka różnych rzeczy składa się na jej rozwój (predyspozycja genetyczna, trudne wydarzenia itd.).
Wśród powikłań depresji przeżywanej przez młodzież, mogą wystąpić takie, jak m. in.: „uzależnienie
od alkoholu czy narkotyków, niewstawanie do szkoły, wychodzenie do nieznanych rodzicom przyjaciół i niewracanie na noc” czy samobójstwo, które: „(…) jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci osób w okresie dorastania” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.18; 13). Należy tu przy tym wyraźnie zaznaczyć – że depresja to nie złe zachowanie ani dowód na złe wychowanie bądź sprawowaną przez rodziców opiekę a poważna choroba. Choroba tak samo, jak cukrzyca czy astma. Dlaczego więc godzimy się na ich leczenie, mówimy o nich bliskim, otoczeniu a ukrywamy wystąpienie u siebie, swoich dzieci czy bliskich depresji i odmawiamy zażywania/podania leków na nią?!
Tymczasem „podjęcie decyzji o leczeniu jest koniecznym krokiem, który rodzice powinni wykonać, aby pomóc swojemu dziecku” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.20).
Dzięki temu, osoba cierpiąca na depresję może odzyskać kontrolę nad przeżywanymi emocjami, myśleniem, zachowaniem.
Znawcy tematu piszą wręcz, że: „(…) osobę chorą na depresję można porównać w medycynie somatycznej
do poważnego zapalenia płuc z wysoką gorączką” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.49).
Skutki zaniechania leczenia bądź niewystarczającego leczenia depresji, stanowią m.in.:
– wzrost ryzyka popadnięcia w uzależnienie;
– trudności w nawiązywaniu i utrzymaniu dobrych, bliższych relacji z innymi osobami;
– uzyskiwanie wyników w nauce poniżej posiadanych możliwości;
– występowanie zaburzeń depresyjnych w dorosłości (ok 25 % dorosłych miało epizod
w adolescencji).
„70 % nastolatków doświadcza nawrotu depresji w ciągu następnych 5 lat” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.56).
Jeśli chodzi zaś o próby samobójcze – to 80 % adolescentów je podejmujących, cierpiało na zaburzenia afektu oraz 60 % tych, którzy odebrali sobie życie.
Statystyki nieubłaganie donoszą, iż 3% nastolatków płci męskiej i 8 % płci żeńskiej każdego roku podejmuje próbę samobójczą.
W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę na bardzo istotną i niedocenioną przez dorosłych kwestię – mit, że jak adolescent mówi, że chce odebrać sobie życie, to tego nie zrobi.
Otóż wg wyników badań: „Nastolatki, które popełniły samobójstwo, mówiły przynajmniej 1 osobie z otoczenia, że chcą to zrobić” (Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K., 2018, s.74).
Właściwą reakcję dorosłego jest więc nie bagatelizowanie takich informacji od nastolatków ale reagowanie zapewniając mu odpowiednią pomoc specjalistyczną.
Jeśli wiec dostrzegasz wspomniane objawy u swojego dziecka czy nawet siebie, nie zwlekaj – zwróć się po pomoc do specjalisty – psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.
Beata Krakowska
Bibliografia:
Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K. (2018) Depresja nastolatków GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne